Veraset Sistemi

Veraset sistemi, Osmanlı döneminde tahta kimin geçeceğini belirlemek için kullanılan bir yoldur. Türk İslam Devleti’nde hükümdar öldüğü zaman onun yerine kimin geçeceğini belirleyen bir usuldür. Türk İslam Devleti’nde hükümdar bir ilah sayılır. Hükümdar Allah’ın temsilcisi, onun seçtiği kişi olarak görülüp son derece saygı gören kişidir.

Hükümdarın soyu olan kişilerde gelecekte hükümdar olan kişi olarak görülür. Hükümdar öldüğü zaman onun yerine soyundan bir erkek görevi üstlenir. Bu şekilde alt soydan tahta geçmesini sağlayan sistemin adı veraset sistemi denilmektedir.

Osmanlı Döneminde Padişahlık

Osmanlı’da hükümdarlar padişah unvanını 2. Murat itibariyle kullanmaya başlamıştır. 2. Murat döneminden önce sultan, hakan, halife gibi unvanlar kullanılmaktadır. İran geleneğine padişah kullanılmış, Arap-İslam geleneğine sultan ve halife kullanılmış, eski Türk geleneğine hakan kullanılmıştır. Padişahlık unvanı genel olarak hem halife hem de sultan makamını içinde bulundurmaktadır.

Veraset Sistemi Amacı Nedir?

Monarşinin en bilinen yönetim şekli veraset sistemidir. Tahta çıkmak için hükümdarın soyundan bir kişi olmak gerekmektedir. Devleti yöneten aynı haneden olmaya devam eder bu sebeple de hane içinde kavgalar artar.

Kardeşler arasında tahta çıkma kavgası artmıştır. Bu kavgaların odak noktası veraset sistemidir. Osmanlı Devleti de tarihte veraset sistemi uygulayan devlettir.

Amaçlarına maddeler halinde bakmak gerekirse;

• Ülke yönetiminin bir hanede olması
• Devletin tek bir hanenin malıdır anlayışında devam etmek

Bunlar veraset sistemini uygulamak için gösterilen sebeplerdir.

Osmanlı Devleti ve Veraset Sistemi

Osmanlı Devleti, kurulduğu yıldan beri veraset sistemini uygulamıştır. Osman Bey zamanında beri uygulanan devleti yönetme şeklidir. Ancak yıllar içinde veraset sisteminde değişiklikler olmuştur.

Sebebi ise hükümdarın soyundan gelen herkesin kutsal sayıldığı inancı olmuştur. Çocuk, torun, akraba, yeğen, eş gibi yakınların kutsal sayılması karışıklıklar çıkartmaktadır. Bu sebeple veraset sisteminde değişiklikler meydana gelmiştir. Osman Bey dönemindeki veraset sistemi anlayışı 1.Murad döneminde terk edilmiştir.

Veraset Sisteminde Yapılan Değişikliklerin Sebepleri Nedir?

Osmanlı Döneminde veraset sistemi değişikliğinin sebepleri şunlardır;

• Taht kavgaları
• Aile içi sorunlar
• Rekabet
• Merkezi otoritenin azalması

Bu sorunlar veraset sisteminde değişikliğe gidilmesi için büyük sorunlardır.

Veraset Sistemi Değişiklikleri

1. Murad ile birlikte değişikliğe gidilen veraset sistemi anlayışı ülkenin merkezi otoritesinin daha sağlam olmasını sağlamıştır. Değişiklikle birlikte ülke hanedanın ortak malı anlayışından çıkmış padişahı ve padişahın çocuklarınındır anlayışı gelmiştir.

Bu anlayışla beraber tahta çıkma hakkı akrabalardan çıkartılıp yalnızca çocuklara verilmiştir. Bu yöntem taht kavgalarını azaltmış olsa da son olmamıştır. Çünkü tahta çıkan kişinin hala tam belli olmamasıyla kavgalar devam etmektedir. Bu sebepten dolayı veraset sisteminde tekrardan değişiklik yoluna gidilmiştir.

Veraset Sistemi’nde İkinci Değişiklik

Fatih Sultan Mehmet tahta çıktığı zaman tekrardan değişikliğe gidilmiştir. Sistem daha genişletilmiştir. Bu değişiklikle birlikte kardeşin kardeşi öldürmesi uygun bulunmuştur. Kardeş katli yasal olmuştur. Bu kanunla beraber Osmanlı Dönemi’nde kardeş katli başlamıştır ve bu kanun kavgaları arttırmış ve insanları vahşileştirmiştir.

Veraset Sistemi İlkeleri ve Özellikleri Nedir?

Padişah her zaman erkek olmalıdır anlayışı vardır. Padişahlar arasında kan bağı olmak zorundadır. Rekabetten dolayı oluşan kavgalar sırasında Ekber ve Erşat usulü gelmiştir.

Ekber ve Erşat Usulü Nedir?

Veraset sisteminde 1.Ahmet tarafından yapılan değişiklikle Ekber ve Erşat usulü gelmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in getirdiği kardeş katli uygulamasının yerini Ekber ve Erşat usulü gelmiştir. Bu uygulama ile devletin başına geçen kişi oğulların en büyük üyesi olacaktır. Bu uygulama ile kardeş katli önlenmeye çalışılmıştır. Ancak bu uygulamanın da olumsuz etkileri ortaya çıkmıştır. Kafes usulü benimsenmiştir ve deneyimsiz olan şehzadeler tahta çıkmıştır.

Kafes Usulü Nedir?

Kafes, Osmanlı İmparatorluğunda ki haremde tahta çıkacak olan şehzadelerin muhafızlar tarafından ev hapsinde tutuldukları yerdir. Kardeş katli yasasının onaylanmasıyla birlikte kardeşlerin birbirini öldürmesi sık sık yaşanmıştır ve bu da Osmanlı soyunun tükenmesi tehlikesini meydana getirmiştir.

Varisler ev hapsinde tutularak güvence altına alınmaları için bir yol olmuş fakat bu seferde halktan kopmuş olan hükümdar adayları devletin yönetiminden habersiz oldukları için halka faydalı padişah olamamışlardır. Kural haline gelen kafes usulü şehzadelerin psikolojilerinin bozulmasına neden oluyor, intiharlar görülüyor, bekledikleri sırada çıkacakları zaman belirsiz olduğundan dolayı yaşlananlar oluyor ve ölüm meydana geliyor.

Son Osmanlı padişahı VI Mehmet 56 yaşında kafesten çıkıp tahta gelmiştir. Amcası tarafından kafese onan VI Mehmet ağabeyleri Murat, Mehmet, Abdülhamit iktidarı sırasında kafeste tutulmuştur. Son dönemlerde kafesler şehzadelerin istedikleri yerlerde olmuştur. 2.Abdülhamit Beylerbeyi Sarayı’nda kafeste bulunmuştur. Esas kafes bulunan Topkapı Sarayı bu dönemde pek kullanılmamıştır.

Veraset Sisteminin Sonuçları Nedir?

Türlü türlü değişikliklere uğrayan veraset sisteminin amacı karışıklıkları ortadan kaldırmak olmuştur. Ancak bu karışıklıklar ortadan kalkmamıştır ve her değişiklikte başka sorunlar olmuştur. Veraset sisteminin sonuçlarına bakıldığında yönetim bir hanedanda olarak merkezi güç olacaktır ve merkeziyetçilik güçlenecektir. Bir diğer sonuç ise kardeş katlı, aile içi yaşanan sıkıntılar ve kavgalar olmuştur. Aile üyelerinin birbirini öldürmesi sık sık yaşanmıştır.

Veraset Sisteminin Son Hali Nasıldır?

Zamanla değişen veraset sistemi Fatih Sultan Mehmet döneminde keskin çizgileri olmuştur. Kanunname-i Ali Osman yasası ile birlikte kardeş katli yasal hale gelmiştir. Bu düzenleme merkezi otoriteyi arttırmıştır ancak taht kavgaları sona ermemiştir. Veraset sisteminde son düzenleme 17.yüzyılda 1.Ahmet tarafından yapılmıştır ve düzenli hale getirmiştir. Bu sistem ile kardeş katli son bulmuştur.