Harika deyince insanların aklına dünyanın yedi harikası geliyor. Dünyanın yedi harikasından biri ise Halikarnas Mozolesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu mozolesi dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilecek kadar görkemli ve ihtişamlı bir şekilde inşaa edildiği anlaşılıyor. Harika eser, Türkiye’nin dünyaca popüler tatil merkezi olan Ege‘nin Muğla şehrinin Bodrum ilçesinin içerisinde yer alıyor.
Mozole Nedir?
Halikarnas Mozolesi hakkında konuşmadan önce mozole nedir, ne için kullanılır? Sorularının cevaplarını bilmek gerekiyor. Mozole; Batı ve Doğu için birbirine benzer fakat farklı anlamlar içeriyor. Batı dillerinde Mozole; anıt mezarları ifade eden bir tabir olarak kullanılıyor.
Doğu dillerinde ve Türkçede anıt mezar olarak sayılabilecek yerlerin bazılarına türbe ve kümbet gibi isimler de kullanıldığı için mozole tabiri tüm anıt mezarları kapsamıyor. Türkçede mozole tabiri antik çağ anıt mezarları için kullanılıyor. Mozole sözcüğü ise Dünya literatürüne Halikarnas Mozolesi ile girmeyi başarmıştır. Bu anıt mezarın adı olan ‘mausoleum’ sözcüğünden ortaya çıkan mozele kelimesi, ilerleyen zamanlarda anıt mezarlar için genel olarak kullanılan bir isim olarak karşımıza çıkıyor.

Halikarnas Mozolesi Hakkında Genel Bilgi
Halikarnas Mozolesi, milattan önce 355 yılında Karya kralı Mausolos tarafından kendi adına yaptırmaya başladığı ve milattan önce 353 yılında kız kardeşi ve aynı zamanda eşi olan Artemisia tarafından tamamlatılan anıt mezardır. Yapıldığı yer ise Halikarnassos olarak biliniyor. Bu eser ne yazık ki günümüze kadar tamamıyla gelememiştir. Mozole, Yunan ve Mısır mimarisini harmanlayan bir mimariye sahip olması ile de dikkatleri üzerine çekiyor. Anıt mezarda kullanılan kolonlar Yunan mimarisini, üçgen çatısı ise Mısır mimarisini yansıtıyor. Bu iki mimarinin devasa bir anıt mezarda birleşmesi dünyanın yedi harikasından birisinin ortaya çıkmasını sağlıyor.
Devasa Mozole
Mozolenin çok büyük boyutlarda olduğu bilinmektedir. Gösterişli bir anıt mezar olmasında boyutunun da önemli bir etkisinin olduğu gerçektir. Mozelenin taban ölçülerinin 32 metreye 38 metre olduğu biliniyor. Mozelenin bulunduğu alanın ise bir zamanlar 105 metreye 242,5 metrelik devasa bir alan olduğu biliniyor. Anıtın yüksekliği Latin yazar Plinius verdiği bilgilere göre 180 ion ayağı yani yaklaşık 55 metredir. Bu yükseklik ise günümüzde 20 katlı bir apartmana denk geliyor. Anıt mezarın devasalığı buradan da yola çıkarak hayal edilebilir.
Antik Yazarlardan Mausoleion
Antik yazarlar Mausoleion’u şu şekilde tanımlamışlardır; anıt mezar, dört bölümden oluşuyordu. İlk bölümde genişçe bir podyum yani kaide bulunuyordu. Bu kaide anıtın geri kalanını üstünde taşıyordu. Kaidenin üzerinde ise bir kenarında 11 diğer kenarında yani kısa olan kenarında 9 ion sürunlu yani toplamda 36 ion sütunlu bir tapınak yer alıyordu. Bu ion sütunlu tapınağın üzerinde piramit şeklinde bir çatı bulunuyordu. Bu çatı 24 basamaktan oluşuyordu. Çatının en tepesinde ise dört tane at tarafından çekilen bir arabanın içinde Mausolos ve Artemisia heykelleri bulunuyordu. Antik yazarların anlattıklarını gözümüzde canlandırdığımızda dahi Halikarnas Mozolesinin ne kadar ihtişamlı bir eser olduğu kavranıyor.

Anıt Mezarın Mimarları ve Heykeltıraşları
Yapının mimarı Pytheos olarak biliniyor. Çok eski bir dönemden bahsedildiği için isimler hakkında tam net bir şey söylemek çok güç olmakla birlikte anıt mezarın bir diğer mimarının Satyros olduğu düşünülüyor. Vitruvius, döneminin en önemli ve saygın heykeltıraşlarının bu eserde çalıştığını belirtmiştir.
Bu heykeltıraşlar şunlardır;
- Dürbün
- Leokhares
- Bryaksis
- Timotheos
Bu heykeltıraşlardan Skopas, Leokhares ve Timotheos Yunanistan’dan getirilmiş; Bryaksis’in ise zaten Karyalı bir heykeltıraş olduğu biliniyor. Anıt mezarın Doğu kısmında Skopas, Batı kısmında Leokhares, kuzey kısmında Bryaksis ve güney kısmında ise Timotheos’un çalıştığı biliniyor. Dört atlı arabanın, yapının mimarı olarak bilinen Pytheos’un eseri olduğu kabul ediliyor.
Artemis (2)
Anıt mezar olan Halikarnas Mozolesi hakkında bilgi verip bu mozoleyi yaptıran kişi hakkında bilgi vermemek olmazdı. Artemisia (2), Karya kralı Mausolos’un eşi ve kız kardeşidir. Milattan önce 353 yılında Kral Mausolos’un hayatını kaybetmesiyle yerine geçmiştir. Karya kraliçesi Artemisia (2) döneminde iki farklı tarihi önemli olay olmuştur.
Bu önemli olaylar;
- Rodoslulara karşı kazanılan zafer
- Anıt mezar olan eşinin anıt mezarını tamamlaması
Artemisia (2) kraliçe olduğu zamanda Rodosluların onlara saldıracağı haberini alır. Bu haber alınca donanmasını büyük limana Halikarnas’taki gizli geçitten geçirir ve Rodosluları şaşkına çevirir. Kraliçe Artemisia (2), Rodosluların gemilerine el koyar ve Rodos’u kuşatır. Büyük bir başarı elde eden Kraliçe Artemisia (2) olduğundan daha popüler ve güvenilir biri halini alır. Kraliçe Artemisia (2) döneminde olan diğer bir tarihi olay ise vefat eden eşi Karya kralının mezarını tamamlamasıdır. Kraliçe sayesinde mozole bitirilmiş ve dünyanın yedi harikasından biri olarak yerini almıştır. Bu yedi harikadan biri olan anıtsal mezarın yüzyıllar boyunca ayakta kalmayı başardığı biliniyor.
Günümüzde Halikarnas Mozelesi
Günümüzde Halikarnas Mozelesis mezar odası girişini kapatan, ağırlık olarak iki ton civarı ağırlığa sahip taş bloklardan biri yapının koridor kısmında sergilenmektedir. Bu iki ton ağırlığındaki bloğun orijinal yerine alınmasını sağlayan kişi Charles Thomas Newton’dan. İngiliz araştımacı olan Charles Thomas Newton, anıt mezarda yürütülen kazı çalışmalarına katılmış ve bu çalışmalar sırasında bloğun orijinal yerine alınmasını sağlamıştır.
Ayrıca Charles Thomas Newton, kazı çalışmaları sırasında bulduğu kabartmaları, Mausolos ve Artemisia heykellerini ve dört atlı araba parçalarını İngiltere’nin başkenti Londra’da bulunan British Museum’a götürmüştür. Bu çalışmalardan daha önceki zamanlardan 1846 yılında zamanının İngiltere büyükelçisi, gerekli izinleri alarak Bodrum Kalesinde bulunan Mausoleion ile ilgili kabartmaları Londra’ya götürmüştür.
Günümüzde ne yazık ki bu kabartmalar yerine alçıdan yapılan kopyaları sergileniyor. Her ne kadar anıt mezar günümüze tamamıyla gelememiş ve önemli bazı eserleri başka ülkelere götürülmüşte olsa birazcık hayal gücü ve mekanın atmosferi ile dünyanın yedi harikasından birini görmek harika olacaktır.
Bende Halikarnas Mozolesi hakkında tüm detayları çok merak ediyordum, teşekkürler.