Artemis Tapınağı

Dünyanın yedi harikası olan tamamen insanlar tarafından inşa edilmiş olağanüstü güzellikte ve ölçekte olan bir yapılardır. Bu yapılar Antik Çağın Yedi Harikası olarak adlandırılır ve dünyanın farklı ülkelerinde dağıtılır. Bu konuda çok şanslıyız. Çünkü bu mükemmel yapı kendi topraklarımızda. Bu yapının bir diğer adı da Diana Tapınağı olarak da bilinmektedir. Artemis Tapınağı, başlangıçta Diana Tapınağı olarak adlandırıldı ve tanrıça Artemision’a adanmış bir tapınaktı. Tapınağın kalıntıları Efes’te bulunmaktadır. Efes Antik Kenti, dünyanın en eski yapılarından biridir ve minimum bozulma ile ayakta kalmasıyla ön plana çıkmaktadır. Bugün sadece tapınağın temeli ve tapınaktaki heykeller kalmıştır.

Artemis Tapınağı Nedir?

İlk kutsal tapınağı olan Artemis Tapınağı, İyonların göç etmeye başladığı Tunç Çağı’na kadar uzanır. MÖ 7. yüzyılda, bu antik tapınak sel nedeniyle yıkıldı. Yeniden inşa edilmesi, Giritli mimar Chersiphron ve oğlu Metagenes ve işçilerin himayesinde MÖ 550’de Lidya Körfezi’nde başlamışlardır. Projenin tamamlanması tam olarak 10 yıl sürdü. Tapınak MÖ 356’da kundaklamayla yıkılmış ve sonra yeniden inşa edilmiştir.

Artemis Tapınağı Hangi Uygarlığa Aittir?

Artemis Tapınağı, Efesliler’in en eski yerleşim yerlerinden biriydi. Bölgeye ilk gelen Efesliler bu tapınağın yakınında yaşamaya başladılar. Efes, o zamanlar Yunanistan’da bir şehirdi. Bu nedenle tapınak da Yunan medeniyetine aittir. Efesliler’den sonra yerleşime gelen Romalılar, bu tapınağı Hıristiyan oldukları için inşa etmeyi düşünmemişler ve olduğu gibi muhafaza etmişlerdir.

I.Dünya Savaşı’ndan önce, İngiliz arkeolog David George Hogarth tarafından yürütülen saha kazıları, art arda üç tapınak binası tespit etti. 1987-88 yıllarında yapılan kazılar, bölgenin Tunç Çağı kadar erken işgal edildiğini ve zeminin geometrik çağına ait çanak çömleklerin monte edilebileceğini doğruladı. Çünkü sert kil zemine sahip bir tapınaktır.

Artemis Tapınağının Medeniyete Etkisi Nelerdir?

Artemis Tapınağı inşa edildiğinde Efes’in en güçlü ekonomik bölgelerinden birinde bulunuyordu. Tapınak, tüccarlar, Anadolu’nun dört bir yanından ve diğer birçok yerden gelen gezginler tarafından ziyaret edilmiş ve mevcut birçok inançtan etkilenmiştir. İlginç bir şekilde, birçok farklı inancı çekmeyi başardı.

Efesliler başlangıçta Kybele’ye tapsalar da inançlarının çoğu Artemis’i içeriyordu. Ar Times Mis tapınağı özellikle eski zamanlarda Yunan ve Roma halkından etkilenmiştir ve hala birçok dini kaygıyı çekmektedir. Sadece kalıntılar kalmasına rağmen, genellikle çok sayıda turist vardır.

Artemis Tapınağı Nerededir?

Artemis Tapınağı, modern liman kenti olan İzmir’in yaklaşık 75 kilometre güneyinde, Efes antik kenti yakınlarında inşa edilmiştir. Bugün Efes’te Selçuk antik kenti sınırında yer almaktadır. Efes kutsal alanı, Artemis’in kalıntılarından daha da eskidir. Öte yandan Pausanias, tapınağın İyon göçünden yıllar önce başladığına ve Apollon tapınağından (Didim) daha eski olduğuna inanır. Şehrin eski sakinleri ise Leleg ve Lidyalılardır.

Bugün Efes’te bir sütun ve tapınağa ait bazı heykeller sergilenmektedir. Yıllar içinde tapınağın zarar görmesinin ana nedeni çatısının ahşaptan olmasıdır. Ahşap çatı, yanması çok kolay olduğu ve depremlerden etkilendiği için defalarca tamir edilmesine rağmen günümüze ulaşamamıştır. Artemis Tapınağı iki evreden oluşmaktadır. Birinci evre olarak adlandırılan Arkaik dönemde tapınak zarar görmemiştir. Helenistik denilen ikinci evrede ise Büyük İskender’in doğduğu gece Herostratos tarafından yakılmıştır.

Buna göre tapınağın şu evrelerden şekildedir;

• Birinci Evre
• İkinci Evre

Birinci evre sürecinde Artemis Tapınağı’nın yapımında Metagenes, Theodoros, Chersiphron gibi mimarlar da tapınağın yapımında çalışmıştır. Sütunun alt bölümünde de kabartmalar bulunmaktadır. Üçgende bir pencere olduğunu ve buradan bir ekran yapıldığını varsayalım. İkinci evrede ise mimarları Paionios, Demetrios ve Kheirokrates olmak üzere birçok katkısı olmuştur. Çoğu bakımdan önceki döneme benzer. Aradaki fark, arkada 9 sütun ve önde 3 sıra kolon olmasıdır.

Artemis Tapınağı’nın Mimarisi

Artemis Tapınağı, tanrıça Artemis için yapılmıştır. Lidya’nın zengin kralı Kroisos (MÖ 560-542) tapınağın inşasına başlanmasını emretti. Tamamen mermerdir ve 115 metre uzunluğunda ve 54 metre genişliğinde şimdiye kadar yapılmış en büyük Yunan tapınaklarından biridir. Zemin depreme dayanıklı, paketlenmiş kömür ve koyun postu üzerine inşa edilmiştir. Büyük silindirik tambur ve tambur taş ocağından çıkarıldı. Artemis Tapınağı‘nda her biri 17 metre yüksekliğinde 127 sütun bulunduğu sanılmaktadır.

Sidonlu Antipader’a göre Artemis Tapınağı, Babil’in Asma Bahçeleri’ndeki Zeus heykelinden daha ihtişamlı olması da büyük dikkat çekmiştir. Antipader, Artemis Tapınağı’nı görünce diğer tüm güzelliklerin ışığını yitirdiğini söyledi. Bu tapınak, güneşin devasa görüntüsünü ve hala korunmayan uzun piramitlerin mükemmel işçiliğini yansıtıyor. İstanbul Miniatürk Parkı’ndaki Artemis Tapınağı’nın minyatür modeli, ilk tapınağın görünümüne dayanmaktadır. Artemis Tapınağı’nın mimari bilgileriyle ilgili farklı görüşler vardır.

Eski çağları inceleyen kişiler şu şekildedir:

• Plinius
• Herodotos
• Strabon

Plinius’un düşüncesine göre Tapınak 220 × 425, 127 sütun ve sütunların yüksekliği 60 adım yüksekliğindedir. Sütunların adeti ise kabartmalı. Herodotos’a göre ise 127 adet sütundan oluştuğuna dair görüşü vardır. Strabon’un tapınağa dair incelemesinde tapınağa dair bir bilgi vermiştir.

Artemis Tapınağının Önemi

Bu tapınak, zamanın en büyük mermer taş yapısıydı. Tanrıça Artemis’e adanmış olup Lidya kralı Kroisos tarafından başlatılmıştır. Artemis Tapınağı, Britanya Kolombiyası’na kadar uzanan 120 yıllık bir projedir. Bina M.Ö. 550 yılında tamamlanmış, Yunan mimar Chersiphron tarafından tasarlanmış ve Pheidias, Polycleitus, Kresilas ve Phradmon döneminin en büyük heykeltıraşları tarafından bronz heykellerle süslenmiştir.

Artemis Tapınağı bir pazar ve dini kurum olarak kullanılmış olup, tarihi M.Ö.’ye kadar izlenebilir. 356 yılında Herostratus kaleyi yaktı ve adını devam ettirmek ve aynı büyüklükte ancak 3 metre yüksekliğinde yeniden inşa etmek istedi. Bina 262 yılında Gotlar tarafından yıkılmış ve hiçbir zaman restore edilmemiştir. Bu durum da Artemis Tapınağının aslını korumasına neden olmuştur.