Çocuklara Davranma Konusunda Ebeveyn Tutumları Nasıl Olmalıdır?

 Dünyada gerçekleştirilmesi en zor en önemli üç meslek vardır:

• Anne –Baba olmak
• Psikolog- Psikolojik danışman olmak
• Öğretmen olmak

(S.FREUD)

1. Aşırı Otoriter ve Baskıcı Ebeveyn Tutumu:

• Anne baba Çocuğun sahibidir
• Anne baba baskısı hakimdir, çoğunlukla anlayışsız, hoşgörüsüz, katı bir tutum içindedirler.
• Kurallara sorgulamadan uyması beklenir ve aşırı itaat istenir.  evde her şey kurallara ve saatlere bağlıdır.
• Çocuğun hata ve yanlış yapma hakkı yoktur.
• En basit hatasını dahi cezalandırırlar ve genelde çocuğa göre ağır cezalardır
• Tek yönlü iletişim vardır, bütün kontrol ve yaptırım gücü ebeveynlerdedir
• Sevgi ve ilgi yetersizdir, korku ve kızgınlık duyguları hakimdir.
• Anne babanın gözleri sürekli çocuklarının üzerindedir. Sürekli değerlendirilme kontrol vardır
• Çocuğunu, adeta küçük bir yetişkin yapma çabasıyla yetiştirmeye çalışan anne babalardır.
• Anne iletişim formları baba isteklerinden ödün vermez çünkü onlar hep haklıdır.

Otoriter tutumun en önemli göstergesi denetimdir.

Otoriter bir ailede yetişen çocukların özellikleri:

• Duygu ve düşüncelerini kolay ifade edemeyen,
• Stresli, tedirgin çocuklardır
• Otorite varlığında sinen, kendine olan güveni hemen hemen yok gibidir
• Sessiz çekingen başkalarının etkisinde kolayca kalabilen çocuklardır
• Sürekli eleştirildiği için aşağılık duygusu geliştirebilir
• Kendi başlarına karar veremezler dışarıdan birilerinin onu yönlendirmesini beklerler.
• Tam tersi ailenin verdiği disiplin çocuğu hayatından bıktırır ve çocuk isyankarda olabilir.
• Otorite olmadığında kurallara uymayan
• Kendinden güçsüzlere karşı saldırgan davranan bireyler olurlar.

 Serbest Ebeveyn Tutumu:

• Çocuğun her yaptığını hoş karşılanır, aile içinde çocuğun hakları sınırsızdır
• Çocuğun başına buyruk yetişmesi, dilediğince davranması ve çocuğun üzerinde aile denetiminin olmaması vardır.
• Çocuğun nerede duracağı belirlenmemiştir, aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır.
• Kendisine ve çevresine zarar verebilecek davranışlarda bile denetimden uzaktır, aile müdahale etmez.
• Aile doğruyu ve yanlışı çocuğunun yaparak yaşayarak öğrenmesini ister, çocuğa neyi yapması veya neyi yapmaması konusunda bilgi verilmez.
• Çocuktan kurallara uyması beklenmez
• Serbest anne baba tutumunda yetişen çocuklar bir müddet sonra anne babalarını denetim altına alırlar, şımarık olurlar.
• Her ortamda istediklerini elde ettikleri için doyumsuzdurlar.
• Anne babanın bu serbest tutumları ev içinde geçerli olduğu gibi ev dışında da geçerlidir.
• Yaklaşık okul yıllarına kadar sorun yaşamayan bu tutum özellikle okulla birlikte sorun haline gelir.

Bu tarzı benimseyen ebeveynlerin tek amacı çocuklarına hizmet etmek ve onları mutlu etmektir.

 ’Acınası bir çocuk yetiştirmek istiyorsanız ona her istediğini verin’’

J.J.Rousseau

Serbest tutumla yetişen çocukların özellikleri:

• & Devamlı birilerinden hizmet beklerler.
• & Her isteklerinin yapılmasını beklerler.
• & Okuldaki kurallarla karşı karşıya kaldıklarında hayal kırıklığına uğrarlar.
• & Sosyal uyumda zorlanırlar, dikkat çekmeye çalışırlar.
• & Bencil ve saygısızdırlar.
• & Toplumun vermediği hakları kendilerine tanımaya çalışırlar.
• & Arzu ve istekleri denetleyemeyemezler.

3. Aşırı Koruyucu Ebeveyn Tutumu:

• Bu tip ailelerde çocuğa gereğinden çok özen gösterirler. Koruyucu tutum daha çok anne ve çocuk arasında gözlenir.
• Her türlü kararı çocuk yerine aile alır. Çocuklarını el bebek gül bebek büyütürler.
• Genellikle bu tür çocuklar erken konuşup geç yürürler. Aile tarafından çocuğun her çağrısına cevap verilir.
• Bu tip aileler çocuklarının üzelerine titrerler. Çocuğa zarar gelebilecek ortamlardan kaçınırlar.
• Ağlamasın, üşümesin, terlemesin, hasta olmasın, yorulup incinmesin, mikrop kapmasın diye aile üyeleri ellerinden gelen tüm gayreti gösterir. Çocuk adeta bir cam fanus içinde büyütülür.
• Çocuğun gelişimine göre davranmasına fırsat verilmez.
• Aşırı koruyucu anne, çocuğuyla öyle bütünleşir ki onun büyüdüğünü ve olgunlaşabildiğini asla kabul etmek istemez.
• Bu tür anne babalar ergenlik çağında bulunan çocuklarına bile evde seçim konusunda pek söz hakkı verilmez.
• Bu ailede, çocuk büyümüş olmasına rağmen anne çocuğuyla yatmak ister. Sebep olarak da geceleyin çocuk korkulu rüya görürde korkarsa ben onun sesini duyamam, yanında olamam diye söylerler.
• Çocuğun sürekli hata yapacağı düşünülür ve çocuğa sorumluluk verilmez

Koruyucu tutumla yetişen çocukların özellikleri:

• Aşırı bağımlı, özgüveni gelişmemiştir
• Korkak, çekingen, güvensiz olurlar
• Sosyal gelişimi zedelenir
• Toplum tarafından kabulü zorlaşır
• Kendini gruba kabul ettirmek için isyankar olabilir
• Tek başına kararlar alamazlar

4. Dengesiz Ebeveyn Tutumu:

• Anne veya babanın kendi içindeki tutarsızlıkları
• Anne ve babanın kendi aralarındaki tutarsızlıkları
• Aile büyükleriyle yaşanan tutarsızlıklar

 Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocukların özellikleri:

• Aşırı isyankar ya da aşırı boyun eğici olabilirler
• Kaygılı, güvensiz bir kişilik sergileyebilirler
• Büyüdüklerinde karşısındaki insanlara zor güvenirler
• Tutarsız bir kişilik sergilerler
• Karar vermekte güçlük yaşarlar

5. Mükemmeliyetçi Ebeveyn Tutumu:

• Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından her şeyin en iyisini bekler.
• Kendi gerçekleştiremedikleri şeyleri çocuklarının gerçekleştirmesini beklerler.
• Çocuklarından yüksek başarı beklerler. Ayrıca çok iyi resim yapmalı, şarkı söylemeli, iyi konuşmalı lider olmalı, iyi yüzmeli koşmalı, herkesin parmakla göstereceği örnek davranışlar sergileyen bir çocuk olmalıdır.
• Çocuklarının kapasitelerini zorlarlar. Çocuğun kaldıramayacağı yükler yüklenir. Çocuğun yanlış yapmaya hakkı yoktur.
• Anne babaların kuralları ve kalıpları vardır, çocuklar bu kurallara uymak zorundadır. Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı şekilde toplum kurallarına uymasını beklerler.
• Çocuklar tıpkı bir büyük gibi yetiştirilir. Çocuğun arkadaşlarını bile aile seçer.
• Çocuk anne babanın koyduğu kurallara uymadığı zaman çocuğa verilen cezalar katı ve sert olmaktadır.
• Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı titizlik ve temizlik beklerler.
• Çocuğun azıcık üzerini kirletmesi bile olay olur.
• Çocuk sürekli ailenin istediği kalıba uymak zorundadır.

Duygusal sömürü! Veya fiziksel şiddet!

Mükemmeliyetçi ailelerde yetişen çocukların özellikleri:

• Aşırı titiz ya da tam tersi dağınık çocuklardır
• Kendilerine güvenleri yoktur
• Başarısızlığı uğradıklarında kolayca hayal kırıklığı yaşarlar
• Yanlış yapmaktan korkarlar
• Okuldaki sıraları hep derli toplu, ders aralarında ödev yapan, grup çalışması gerektiğinde şikayet eden, bir işi tam yapmak için günler öncesinden çalışmaya başlayan çocuklardır. 

6. Demokratik Aile Tutumu:

• Çocuk ayrı bir birey olarak kabul edilir.
• Çocuklara karşı hoşgörü ve destekleme vardır.
• Mantıklı, açıklaması yapılan kuralları vardır
• Anne baba çocuğunu olduğu gibi kabul edip destekler.
• Çocuklarına karşı sevgi doludurlar.
• Çocuğun ilgilerini, yeteneklerini göz önünde tutarak, yeteneklerini gerçekleştirebileceği ortamlar hazırlarlar.
• Anne baba birbirlerine ve çocuğa olan duygularında açık davranır. Aile içinde güven ve şeffaflık vardır.
• Problemlerle nasıl baş edebileceğini birlikte araştıran, huzurlu bir aile ortamı vardır.
• Anne babalar çocuklarına karşı hoşgörülüdürler, onları desteklerler, çocuklarıyla ilgili kararlar alırken seçenekler sunarlar.
• Aile ortamı çocuğa kendini anlatma özgürlüğü veriyorsa çocuk sağlıklı biçimde gelişir aileyi ilgilendiren kararlar alınırken çocuğun fikri sorulur.
• Çocuğun fikirleri ne kadar mantıksız ve basit olursa olsun mutlaka saygıyla dinlenir, çocuk susmaya değil konuşmaya teşvik edilir.

– Kurallar ve sınırlar nettir…
– Ebeveynler iyi birer modeldir…
– ikna gücünü çok iyi kullanırlar…
– herkesin bir söz hakkı vardır…

Güven verici, destekleyici ailelerde yetişen çocukların özellikleri:

• Sosyalleşmiş, işbirliğine giren çocuklardır.
• Arkadaş canlısı ve duygusaldırlar.
• Sosyal açıdan dengeli ve mutlu bireylerdir.
• Özgüvenleri yüksektir, sorumluluk sahibidirler.
• Kendine ve başkalarına güvenir.
• Yaratıcı ve bağımsızdır.
• Kurallara ve otoriteye saygı duyar.