Piktogram Nedir ve Nerelerde Kullanılır?

Günlük yaşamda oldukça sık kullanılan, fakat adının ne olduğunu ya da daha önce hiç duyulmamış olan bazı kavramlar dönem dönem karşımıza çıkmaktadır. Bu kavramların, bir anlam ifade ederken aynı zamanda da yaşamımızda üstlenmiş oldukları rollerden dolaylı olarak yaşamımıza şekil verebilme gücüne de sahiptirler. Piktogram kavramı da işte böyle bir kavramdır. Peki, piktogram nedir?

Piktogram Nedir?

Piktogram denilen kavram, günlük yaşamın her bir anında karşılaşılan ancak ismi pek bilinmeyen bir kavram olarak bizim karşımıza çıkmaktadır. Piktogram, bir sembolü ifade etmekte ve yaşamın her anında karşılaşılan her sembolün genel ismi olarak tanımlanmaktadır. Yani herhangi bir nesne, kavram, işaret, mekan ve işleyişin resmedilip sembol haline getirilmesine piktogram adı verilir.

Semboller ile kullanılmakta olan bir yazı sistemi mevcuttur. Piktogramlar bünyelerinde taşımış oldukları özellikler bakımından büyük bir önem arz etmektedir. Piktografi temel olarak çizi yazısı gibi biraz uzam olan ve fonotik harfler ya da belirleyici olan uyaklar kullanılarak oluşturulan sistemdir.

Çivi yazısında ya da hiyeroglif yazılarda da piktogramlar bulunur. Örneğin; Hitit ve Urartu’lardaki yazı sistemlerinde piktografik ögeler yer alır. Simge şeklinde olan bu işaretler, bir nesneyi veya da yerleri işaret ederler ve buraları direkt olma sureti ile okuyuculara simgesel ifadelerle anlatırlar. Tarihte uzun süredir kullanımdalardır ancak pek çok kişi tarafından bilinmemektedirler.

Piktogram ve Hiyeroglif Benzerliği

Bu türde olan yazı sistemine ise piktografi adı verilmektedir. Pikrografi ile yapılan anlatım biçimlerinde grafik şeklinde kullanılır ve bu sistemde temel çivi yazısına benzer. Öyle ki, hiyerogliflerle beraber aynı zamanda görülmüş olan çivi yazılarında bile priktogramlara yer verilmiştir. Piktogramın tarihte ilk görülmesi, MÖ 5000’li yıllarda Çin’e dayanır. Bu kavram bu dönemde Çin Kültüründe oldukça sıkça kullanılmıştır.

Günümüzde bile halen bazı topluluklar piktograf yazı tekniğini kullanmaktadır. Bu topluluklar özellikle Afrika ve Amerika’da yaşayan gelişmemiş olan, ilkel topluluklardır. Gelişmemiş olan kültürlerdeki bu kavram yazı halinde kullanılıp, gelişmiş toplumlarda hayata yön verme özelliği olan sembollere dönüşerek kullanmaktadır. Bu duruma verilebilecek olan en iyi örneklerden birisi, günümüzde kullanılmakta olan trafik işaretleridir.

Bu trafik işaretlerinin her biri aslında bir piktograftır. Piktogramların diğer bir özelliği de, kişilerin dilini, dinini ve ırkını değiştirmeksizin ve ne olursa olsun anlam açısından herkeste aynı çağrışımları uyandırmasıdır. Tren istasyonları, otogarlar ve çarşı ya da havaalanları gibi pek çok farklı ulusları birleştirmekte olan mekanlarda piktogramlar taşıdığı bu evrensel anlamlarla çok önemli bir güç konumda yer almaktadır.

Ortak bir dil ifadesidir aslında ve bu tanım piktogramlar için kullanılmaktadır. Simge halinde yer almakta olan bu işaretler, bir nesneyi ya da yeri işaret eder ve buraları direkt şekilde anlatırlar. Kavramın kökenine bakıldığında zaman ise, karşımıza Latince dili çıkmaktadır. Kelime Latincede yer almakta olan pictus ve gram sözcüklerinin türemesinden ortaya çıkan anlamalar bütünü vardır. Anlamı ise kısaca, yazısı olmayan bir resimdir. Tarihte resmen kullanılmaya başlaması ise, 1964 senesinde olmuştur. Kavramlar bu tarihte düzenlenmiş olan Tokyo olimpiyatlarında yer bulabilmesiyle resmen kullanılmıştır ve hayatımıza daha derinden girmiştir.

Piktogramın Özellikleri Nelerdir?

İşaretlerin en temel olan özelliği, evrensel nitelikleri bünyesinde taşımasıdır. Yaş ya da kültür grupları her ne olursa olsun, bu işaretler oldukça rahatlıkla anlaşılmaktadır. Tabular her ne olursa olsun kullanılmaz. Yalın halde bulunan grafiksel çizimler veya semboller ise, olmazsa olmazdır. Tasarımı, illüstrasyon türünde özel bir biçimde olmalıdır.

Uluslararası anlamları bünyesinde taşıyabilmesi için, her bir ülkede aynı renkte ve şekilde yer alması gereklidir. Tasarlanan bu semboller estetik açıdan kalitesi yüksek şekilde olmalıdır ve tek bir renk basılsa bile herkes tarafından rahatça anlaşılır olabilmelidir. Piktogramlar çoğu kes bir başka kavram olan idogramlar ile karıştırılmaktadır.

İdogramlar da resim yolu ile yapılır ancak bir mekanı veya da işaretleri değil, fikri ifade ederler. Bu iki kavram arasındaki temel fark budur. Meteoroloji, harita ve trafik işaretlerinde yer almakta olan semboller ise piktogramlardır. Bu kavramlar genel biçimde Çince karakterlerden türetilmişlerdir.

Piktogram Neden Kullanılır?

Piktogramın tarihte birinci olmak suretiyle görülmesi, MÖ 5000li senelerde mefhum Çim Geleneğinde oldukça sık bir biçimde kullanılmıştır. Günümüzde ise halen kimi toplumlar piktograf yazı yöntemlerini kullanmaktadır. Bu toplumlara daha önce de değindiğimiz gibi Afrika ve Amerika’da yaşayan gelişmemiş topluluklar olsa da azınlık durumlarda başka toplumlarda da kullanımlarına rastlanmıştır.

Gelişmemiş geleneklerde bu semboller yazı halinde kullanılırken, gelişmiş cemiyetlerdeki yaşama doğrultu vermiş olma özelliği semboller olmak suretiyle kullanılır. Bu hale verilebilecek en iyi örnek ise, günümüzde kullanılan trafik işaretleridir. Trafik işaretlerinin her biri piktograftır. Herkes tarafından anlamları bilinir. Hangi ülkeye giderseniz gidin, şekiller ve işaretler aynı anlamı taşır. Kaç yaşında olursanız olun anlamın bilirsiniz. İşaretler sizlere bir şeyler anlatır. Hava durumundaki şekiller de böyledir, tıpkı haritalarda olduğu gibi. Yer alan çizime kim bakarsa baksın, aynı şeyi görecektir.

Tüm bunlara bakıldığı zaman piktogram kavramının içerdiği semboller bakımından evrensel bir nitelik taşıdığını görüyoruz. Herkesin bildiği, evrensel bir dildir adeta piktogramlar. Piktogramların kişilerin ve şahısların diline, dinine veya ırkına göre iyi ya da kötü olarak şekillenmez. Herkeste uyandırmış olduğu çağrışımlar hemen hemen aynıdır.

Bu nedenle olimpiyatlardaki şekillerde, tren istasyonlarında, hava alanlarında, farklılığı bariz bir derecede ortada olan milletleri birleştirmiş şekildeki yerlerde piktogramlar taşımakta olduğu evrensel manalarla son derece büyük önemler arz eden bir konumdadır. Müşterek bir dil anlatımıdır aslında bakılacak olursa, bu tanım piktogramlar için kullanılmaktadır.