Öğrenme Haritaları Nelerdir? Kendini Nasıl Geliştirebilirsin?

Öğrenme Haritaları Nelerdir? Kendini Nasıl Geliştirebilirsin? Bu yazımda sizlere zihin haritaları, kavram haritaları, bilgi haritası hakkında bilgi vereceğim.

“Bana öyle geliyor ki biz, öğrenip anlamak istediğimiz şeylerin nasıl birbirine benzediklerinden çok nerede birbirlerinden ayrıldıklarını görmeliyiz.” (Wolfgang Van Goethe)

İnsan beyninin benzerliklerin yanı sıra farklılıklara odaklanmasının önemini ortaya koyan bu söz, bizleri bilgilerin zihinde kalıcılığını arttıracak çeşitli yöntemleri araştırma ve ortaya koyma noktasında yönlendiriyor. Eğitimciler olarak konu üzerine düşünüp tartıştığımızda, aklımıza gelen birinci yöntem elbette ki öğretim materyalleridir. Bu materyaller, öğrenme- öğretme sürecinde soyut kavramları somutlaştırarak, bilgiler arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koyarak, bireylere bir şeyler aktarmamızı sağlayan vazgeçilmez yardımcılarımızdır. Ben de bu yazımda, öğrenme haritaları kapsamında, bireylere bu konuda faydalı olacağını düşündüğüm hem pratik hem de etkili üç materyalden bahsetmek istiyorum.

• Zihin Haritaları ( Mind Maps )

Öğrenme haritaları içerisinde zihin haritaları, belli bir ana fikir etrafında şekillenen ve bu ana fikirle ilgili olan diğer fikirlerin görsel bir şeması olarak yer alır. Zihin haritalarında esas olan ana, yardımcı ve ilişkili düşüncelerin görselleştirilmesidir. Bu ilişkili düşünceler ana fikirle benzerlikleri ifade edebileceği gibi kimi zaman farklı düşünceleri de ortaya koyabilir.

Bir zihin haritasında ana konu/fikir merkezi bir noktaya yerleştirilir. Temalar merkezden ayrılan dallara konumlandırılır. Bu şekilde sırayla daha çok önem taşıyan konudan daha az önem taşıyan konuya doğru ilerlenir.

Zihin haritaları, saf bilgilerden oluşan uzun bir diziyi, insan beyninin doğal işleyişine uygun hale getirmesi yönüyle öğrenmede oldukça etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Bu şematik yapı, beynin dinamik potansiyelini ortaya çıkarmaya yardımcı olur. Böylece bilgilerin veya fikirlerin işlenebilirliği de olumlu yönde artar.

Zihin haritalarını farklı amaçlarla kullanmak mümkündür. Kişisel planlamalar, ders notları alma, problemler için farklı çözümler üretme, herhangi bir metni özetleme, yeni fikirler ortaya koyma gibi durumlar bu şemaların kullanılma alanlarına örnek olarak verilebilir.

• Kavram Haritaları ( Concept Maps )

Öğrenme haritaları içerisinde kavram haritaları, birbiri ile ilişkili olan iki ya da daha fazla kavram arasındaki bağlantıları ortaya koyan görsel şemalar olarak yer alır. Kavram haritalarında sistematik düzen önemli bir özelliktir. En genel kavramdan daha özel olan kavramlara doğru bir yönelim vardır. Bir üst kavram ile bir alt kavram birbirine uygun sözcüklerle bağlanır. Buradaki sözcük iki kavramın benzerliğine işaret edebileceği gibi aralarındaki farklı ilişkiyi de ortaya koyabilir.

Kavram haritaları bilgiyi düzenlemeye ve ifade etmeye yarayan önemli grafiksel araçlardır. Ön bilgilerle yeni kavramların bütünleştirilmesi, analitik ve semantik düşünmeyi geliştirmesi, görsellik sağlayarak açıklığı ön plana çıkarması sebebi ile öğretim sürecinde önemli bir teknik olarak karşımıza çıkmaktadır. Kullanım alanı oldukça geniş olup, her sınıf düzeyinde bu teknikten yararlanılabilir.

• Bilgi Haritası ( Knowledge Maps )

Bilgi haritaları bilgiler ve bilgiler arasındaki ilişkilerin şematik olarak gösterilmesidir. Burada kavramlar yerine bilgilerin yer alması ayırıcı noktadır.

Bilgi haritası temelde, herhangi bir metindeki bilginin iki boyutlu yapılandırılmış haritalara dönüştürülmesi ile elde edilir. Bu sayede öğrenmeyi sistemli hale getirmeye ve karmaşık bilgileri kavramaya imkan tanır. Ayrıca bilgi ile ilgili temel ve yan düşüncelerin birbirinden daha kolay ayırt edilmesine yardımcı olur. Böylece bilgi bellekte daha sağlam ve verimli bir şekilde depolanabilir.

“Zevkle öğrendiğimizi hiçbir zaman unutamayız.” (Alfred Mercier)