Maniheizm Nedir?

Mani dini ya da maniheizm nedir? Günümüzde insanların araştırmalarına konu olan bu din anlayışı 3. yüzyıllarda Pers İmparatorluğu içerisinde ortaya çıkmış bir dindir. Zamanla farklı coğrafyalara yayılarak etkisi iyice artan maniheizm dini kutsal kitabı Arzhang olarak bilinir. Mani dini en parlak dönemini 8. yüzyılda Uygurların resmi din olarak kabul etmeleri ile yaşamıştır.

Maniheizm dininde aydınlık ile karanlık birbirine zıt birbirine rakip iki kavram olarak karşımıza çıkar ve bu ikisinin birbiri ile olan mücadelesi aydınlığın bir kısmının karanlığın içerisinde tutsak kaldığına inanılır.

Din tarihi araştırmacıları maniciliği bir tür dinsel düalizm olarak sınıflandırırlar. Bu din hem Doğuda hem Batıda olağan üstü bir hız ile yayılım göstermiştir.

• Kuzey Afrika
• İspanya
• Fransa
• Kuzey İtalya ve
• Balkanlar’da bin yıla yakın dağınık olarak ve süresiz bir şekilde varlığını devam ettirebilmiştir.

Asıl olarak ise etkisini Doğu topraklarında Mezopotamya, Babilonya ile İran’da gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda doğuda etkisini onuncu yüzyıldan itibaren Hindistan, Batı Çin, Tibet ve Türkistan’a kadar götürmüştür.

Maniheizm Dininin Tarihi

Maniheizm nedir denildiği zaman bu dinin tarihine inmekte fayda vardır. Mahi dini 14 Nisan 216 tarihinde Tizpon kentinde dünyaya gelmiştir. Mani’nin babası da din reformu taraftarı olarak karşımıza çıkar. Aynı zamanda Mani gençlik yıllarında da nakkaşlık eğitimi almıştır.

Mani’nin içerisinde büyüdüğü tarikat hakkında tarihe bakıldığı zaman pek bir bilgi bulunamamıştır. Sadece bir tür vaftiz gibi su ile arınma uygulamasına sadık oldukları biliniyor.

Bu inanışa göre tarikat üyeleri her gün abdest alıyor ve yiyeceklerini su ile temizliyorlar ve et yemiyorlar şarap içmiyorlardı. Her tarikat üyesi kendisi için ayrılan tarlada çalışmak zorundaydı. Bu yönden bakıldığı zaman tarikatın tarımsal görünümü ve yerleşik hayatı Yahudilerin Enesse tarikatını andırıyor.

Mani, Pers İmparatoru I. Şapur zamanında öğretilerini çok başarılı bir biçimde halk arasında yaymıştır. Ancak I. Şapur’dan sonra tahta çıkan I. Behram zamanında işler değişmiştir. Şikâyet üzerine dönemin kralı onu yakalatıp idam ettirmiştir.

Mani dini bundan sonra Antik Çağda Sasani İmparatorluğu ve çevresinde yayılım göstermeye başlamıştır. 4. yüzyılda ise Roma İmparatorluğuna kadar yayılmıştır. Mani dini misyoner uygulaması sayesinde Çin ve İspanya’ya kadar yayılım göstermiş ve zamanla bütün dünya bu dinden haberdar olmuş.

Maniheizm Dünya Görüşü

Mani, kendi öncüleri arasında Enochu, Hz. Nuh’un oğlu Sam’ı, Buda’yı, Hz. İsa’yı ve Zerdüşt’ü saymıştır. Mani, insanlığın dinsel kurtuluşunu tarihsel bir akış içerisinde önemli olaylara değinerek sıralamış hatta bu yazısında Hz. İsa’nın yaşamını özetlemiştir.

Havarilerin çabalarını, Hristiyan Kilisesinin yaşadığı krizi, Paul’un misyonunu ve dünyayı düzeltmek için uğraş vermiş olan Bardanes ve Marcion gibi gnostikleri anlatmıştır ve nihayet Hz. İsa’nın müjdelemiş olduğu Paracletos’un yani bizzat Mani’nin dönemine geldiğini ilan etmiştir.

Manicilikte gerçek gizem, düalizm ve köktenciliktir. Maniheizm nedir Diye sorulduğu zaman düalizmden bahsetmemek neredeyse imkansızdır. Mani inancına göre bu gizem maninin ruhsal ikizi olan Paracletos tarafından kendisine aktarılmıştır ve Mani’de bu gizemi insanlara öğretmek amaçlı görevlendirilmiştir. Mani ilk kez on iki yaşında göksel bir ziyarete tanık olduğunu ileri sürmüştür. Burada ilahi açıklamalar aldığını söyleyerek insanları etrafında toplamıştır.

Mani’ye göre Buddaha, Zerdüşt ve hatta Hz. İsa’nın başarılı olamamasındaki en büyük neden öğretilerini yazıya geçirmemiş olmalarıdır. Bu düşünce ile Mani herkes ile anlaşabileceği basit bir dil kullanarak kendi öğretilerini yazıya dökmüştür.

Ortaya çıkarılan son bulgular ile Manicilik büyük bir din olarak kabul görür. Üstelik kitabı olan ve misyonerlik çalışmalarında bulunmuş bir din olması etkisinin baya büyük olduğunu gösterir. Mani dinindeki en temel amaç karanlık ile aydınlığın savaşıdır ve aydınlıkta olmak karanlığa mahkum olmadan yaşamak burada önemli bir husus olarak karşımıza çıkıyor.

Maniheizm Örgüt ve Ritüel

Maniciliğin örgütlenmesinde Marcion örnek olarak alınmıştır. Maniciler iki sınıfa ayrılmıştır. Seçkinler ve Dinleyenler. Manicilikte kadınlar seçkinler arasında kabul edilirdi. Seçkinlere bir tür ruhban sınıfı da denilebilir. Manihezim nedir Merak edenler için bu dinin örgüt ve ritüellerinden bahsetmek faydalı olacak.

Seçkinlerin ilkeleri Budist keşişlerin ilkeleri ile çok yakındır. İkisi arasında bulunan tek fark Manici seçkinlerin yerleşik yaşamının yasak olmasıdır. Maniheizm dinine göre seçkinlerin hayatı baya zordu. Onların yaşamları üç mühür ile bağlıydı.

• Ağız
• El ve
• Gönül mühürleri.

Ağız mührü tüm kötü yiyecek ve kötü sözleri yasaklardı.

El mührü canlı varlıklara verilebilecek bütün zararlara engel olmak içindi.

• Adam öldürmek
• Hayvan öldürmek
• Hatta meyve koparmak bile yasaktı.

Gönül mührü mani dini inancına ve temizliğine karşı çıkan her türlü düşünceyi yasaklamıştı.

Bu yüzden seçkinlerin sayısı pek azdı. Maniciliğe bağlı olanların büyük bir çoğunluğu dinleyicilerden oluşuyordu.

Bunlar ise sadece on emir ile bağlıydılar. Bu on emir sırasıyla;

• Puta tapmayı
• Namussuzluğu
• Cimrilik
• Her türlü öldürme eylemi
• Zina yapmak
• Hırsızlık
• Yalancılık
• Büyücülük
• İkiyüzlülük
• Maniciliğe ihanet kesinlikle yasaktır.

Sıradan insanlar seçkinlere neredeyse taparcasına bir saygı gösterirlerdi. Dinleyiciler sık sık bu kişilerin önünde eğilerek bağışlanma isteğinde bulunurlardı. Yani bir tür günahlardan arınma şeklide denilebilir. Buna karşılıkta onlara meyve ve sebze sunarlardı. Herkes için geçerli olan bir diğer dinsel görev de dua ve oruçtu.

Dua günde dört kez zorunluydu. Gündüz duaları her zaman güneşe dönük bir şekilde yapılırdı. Geceleri ise aynı şekilde aya bakılarak dua edilirdi. Duaya başlamadan önce kesinlikle bir arınma ritüeli gerçekleştirilir. Bu su ile yapılırdı eğer su yok ise toprak ile yapılırdı. Ayrıca her ay herkes iki gün oruç tutardı.

Sonuç

Maniciliğin kısa sürede yayılmasında misyonerlerin etkisinin ne denli büyük olduğu görülür. Burada bir diğer önemli hususta düşüncelerin herkesin anlayabileceği bir biçimde yazıta aktarılması olmuştur. Maniheizm nedir? Denildiği zaman kişilerin bu araştırma yazısından sonra söyleyebilecek birçok sözü olur. Maniheizm tamamen savaş karşıtı bir din olarak karşımıza çıkar.

Umarım yazımı beğenmişsinizdir, ayrıca dilerseniz “kendini geliştir” kategorisinde yazılmış birbirinden güzel diğer makalelere de göz atabilirsiniz.