17.Yüzyılın en önemli isimlerinden biri olan Evliya Çelebi, Türk edebiyatının değerli bir parçasıdır. 17. Yüzyılda yazmış olduğu nesir yazıları ile tanınan bu isim, nesir türüne ait örnekleri ile ayrı bir öneme sahip olmuştur. Gezi yazarı, yazar ve gezgin olarak tanımlanan Evliya Çelebi, özellikle de Seyahatname adlı eseri ile tanınmaktadır. Bu eseri önemli kılan birçok sebep bulunmaktadır. Edebiyatımızın önemli bir eseri olan Seyahatname, adından da anlaşıldığı gibi gezi türünde yazılmıştır. Seyyah olarak bilinen Evliya Çelebi, edebiyatımızda değerini kaybetmeyen muhteşem bir eserin yazarıdır. Peki, Evliya Çelebi kimdir? Bu önemli şahsı daha yakından tanıyabilmeniz için gerekli olan tüm bilgiler aşağıda açıklanmıştır.

Evliya Çelebi’nin Aile Hayatı
Evliya Çelebi’nin babası 1534 yılında dünyaya gelmiştir. Babasının adı Derviş Mehmet Zıllî’dir. Derviş Mehmet Zıllî, saray kuyumcubaşı olarak çalışmaktaydı. Evliya Çelebi’nin aile kütüğü hakkında edilen bilgiler, yine Evliya Çelebi’nin bizler için yazmış olduğu bilgilerdendir. Bu sayede dedesinin dedesine kadar tüm soy kütüğü bilinmektedir. Evliya Çelebi’nin babası 1534-1648 yıllarından yaşamıştır ve yaşamı boyunca sadece kuyumcubaşı olarak çalışmamıştır.
Bunun yanında II. Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde birçok sefere de katılmıştır. Babası, sarayda hediyelik ve değerli eşyaların yapımından sorumludur. Evliya Çelebi’nin babasını değerli kılan diğer bir faktör ise Kabe’de bulunan altın olukları yapmasıdır. Babası dışından diğer aile fertleri hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Özellikle de kardeşleri hakkında çok fazla bilgi paylaşmamıştır.
Evliya Çelebi’nin Hayatı
Aslen Kütahyalı olan Evliya Çelebi, 25 Mart 1611 senesinde İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Doğum yerinin İstanbul Unkapanı olduğu bilinmektedir. Evliya Çelebi’ye verilen Evliya ismi ise babası tarafından verilmiştir. Babası, ona en yakın arkadaşının ismi Evliya Mehmet Efendi olduğundan dolayı bu ismi vermiştir. Eğitim hayatına önem veren Evliya Çelebi, ilköğretimini tamamladıktan sonra Şeyhülislam Hamid Efendi Medresesi’ne gitmiştir.
Bu medresede yaklaşık olarak 7 yıl eğitim almıştır. Burada ki eğitimini tamamladıktan sonra Enderun eğitimine başlamıştır. Enderun’da ki eğitimini de tamamlayan Evliya Çelebi, daha sonra babasından kuyumculuk alanına dair birtakım bilgiler öğrenmiştir. IV. Murat döneminde ise Has Kiler’de görev alan Evliya Çelebi, musikiye oldukça ilgi göstermekteydi. Çelebi, mükemmel derece de akıcı konuşmaları ile dinleyenleri mest ederdi. Bu nedenle birçok kez padişahın huzuruna gelerek onu motive edici konuşmalar yapardı.
1638 yılında Sipahiler bölümüne girmiştir. Hayatı boyunca birçok görevde bulunan Evliya Çelebi, gezmeyi oldukça fazla severdi. Bu nedenle bazen savaşlara katılır ve gördüğü her şeyi not ederdi. Her ne kadar devlet için önemli görevlerde bulunsa da gezmekten asla vazgeçmemiştir. Ölüne kadar Osmanlı Devleti’nin fethettiği bütün toprakları gezmiştir. Evliya Çelebi, hayatı boyunca evlenmemiştir. Tüm hayatını seyahatname adlı eserine adayan ünlü seyyah, Türk Tarihi açısından önemli bir eseri bizlere kazandırmıştır.
Bu yazıyıda okuyabilirsiniz: Ünlü astronomi ve matematik bilgini Ali Kuşçu kimdir?
Evliya Çelebi’nin Seyahatleri
Evliya Çelebi, daha genç yaşlarında gezmeye meraklı biri olarak kendini göstermiştir. Bu ünlü seyyahın yapmış olduğu birçok seyahat bulunmaktadır. İlk seyahatini ise İstanbul çevresinde gerçekleştirmiştir.
Bunun yanında Evliya Çelebi’nin diğer seyahatleri ise şunlardır:
- İzmit, Bursa ve Trabzon (1640)
- Azak Kalesi Seferi (1641)
- Girit Seferi (1645)
- Erzurum (1646)
- Rumeli illeri, Van ve İran (1650)
- Macar Seferi (1657)
- Çanakkale, Gelibolu ve Bursa (1658)
- Romanya (1659)
- Varad Seferi, Sofya ve Bosna Eyaleti (1660)
- Belgrad ve Erdel (1661)
- Nemse Seferi, Budin, Macaristan, Peşte ve Eğri (1663)
- Eflak, Erdel, Buğdan, Viyana ve Kırım (1665)
- Kafkasya, Dağıstan ve Hazar kıyıları (1665-1668)
- Edirne, Selanik, Gümülcine, Mora, Tesalya ve Girit (1668)
- Rodos Adaları, İstanköy, Sisam, Sakız, Maraş, Adana, Antep, Şam, Kilis, Hicaz, Mısır, Habeşistan ve Sudan (1671)
Hayatı boyunca gördüğü yerleri kağıda aktarması üzerine seyahatname adlı eserini ortaya çıkaran Evliya Çelebi, gezmeyi asla ihmal etmemiştir.

Evliya Çelebi’nin Karakteri
Evliya Çelebi, her zaman nereden nasıl konuşması gerektiğini bilen bir insan olmuştur. Bu özelliğinden dolayı herkes tarafından sevilen bir şahıs olmayı başarmıştır. Bunun yanında son derece cesur bir karaktere sahiptir. Hayırsever ve oldukça anlayışlı bir yapısı vardır. Aralarında husumet bulunan insanları tatlı dili ile hemen barıştırırdı. Evliya Çelebi’nin en fazla ön plana çıkan karakteristik özelliği ise gezmeye olan merakıdır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi
- Yüzyılın en önemli eserlerinden biri olan Seyahatname, Evliya Çelebi’nin kitabıdır. Seyahatname adlı eser toplamda 10 cilttir. Eserinde hayatı boyunca yaşadığı olayları, gezip gördüğü yerleri son derece açık bir dille anlatmıştır. Yalın bir anlatım dilini seçmesi, eserin herkes tarafından anlaşılmasını kolaylaştırmıştır. Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu toprakların önemli kısımlarını gezip gören ünlü yazar, tarihe de ışık tutacak bilgiler vermiştir. Bu nedenle Seyahatname, hem tarihi hem de edebi bir eser olarak kabul edilir. Ayrıca kültür ve gezi alanlarının da en önemli eseri sayılır.
Evliya Çelebi Seyahat Etmeye Nasıl Karar Vermiştir?
Evliya Çelebi, oldukça farklı düşüncelere sahip olan bir şahıstı. Bu nedenle farklı bir karaktere sahip olduğunu her yerde belli ederdi. Özellikle de kendine hayran bırakan bir konuşma tarzı bulunmaktaydı. Küçük yaşlarında başlayan gezme isteği, onun ünlü bir seyyah olmasına neden olmuştur. Bu duygularını bastıramayan Evliya Çelebi, Osmanlı topraklarını gezmeye karar vermiştir. Ancak bu geziye sebep olmasına neden olan olay ise Evliya Çelebi’nin görmüş olduğu rüyadır.
Ünlü Gezgin Evliya Çelebi’nin Rüyası
Evliya Çelebi, rüyasında Ahi Çelebi Camii’nde olduğunu görür. Cami içerisinde oldukça kalabalık bir cemaat bulunmaktadır. Bu cemaatin önünde ise peygamberimiz Hz. Muhammed yer almaktadır. Peygamberimizin yanında tüm ashab da bulunmaktadır. Evliya Çelebi, peygamberimizden şefaat dilemek için yaklaşmak ister ancak buna cesaret etmekte zorlanır. Sonunda cesaretini toplayıp peygamber efendimize yaklaşır ve şefaat ya Resulullah demesi gerekirken seyahat ya Resulullah, der. Bunun üzerine Evliya Çelebi’nin gezi hayatı başlar.